فناوری در ترجمه چیست؟

ساده ترین تعریف از « فناوری در ترجمه » بکارگیری فناوری هنگام ترجمه است. سنتی ترین تصویری که می توان از یک مترجم تصور کرد ، نشستن مترجم پشت میز ترجمه است در حالی که کتاب فرهنگ لغت روی میز باز است و مترجم  با استفاده از خودکار و کاغذ مشغول ترجمه است.
ورود رایانه (کامپیوتر) به زندگی بشر در قرن بیستم ، اولین کمکِ فناوری به حرفه ترجمه بود. این ارتباط، ساده ترین شکل ممکن از  این پیوند بود. تنها تفاوت این روش با ترجمه سنتی -بر روی کاغذ – این است که مترجم به جای  خودکار و کاغذ ، جملات را در نرم افزار وُرد تایپ می کند. در  پیوند ابتدایی بین فناوری و ترجمه ، رایانه ای که مترجم از آن استفاده می کرد به اینترنت وصل نبود. تنها نقشی که رایانه ایفا می کرد این بود که جایگزین کاغذ و خودکار مترجم شده بود. نرم افزار وُرد جای کاغذ را گرفت و صفحه کلید رایانه هم جای خودکار را گرفت. در چنین وضعیتی که رایانه جای فرهنگ لغت ، قلم و کاغذ را گرفته است، در ایده آال ترین حالت  می توان تصور کرد که مترجم ، یک فرهنگ لغت دیجیتال را بر روی رایانه اش نصب کرده باشد و هنگام ترجمه برای کشف مولفه های معنایی در زبان مبداء سراغ این فرهنگ لغت برود یا اینکه فرهنگ لغت دو زبانه ای نصب کرده باشد که برای یافتن معادل ها و واژگان مناسب از آن کمک بگیرد.

توضیحاتی که تاکنون داده شد، مصداق « ترجمه به کمک کامپیوتر-CAT -است در این روش، فناوری به کمک مترجم می آید. در این تعریف، فناوری نقش یک ابزار کمکی در ترجمه را بازی می کند و به عنوان یک دستیار یا کمک مترجم در خدمت مترجم خواهد بود. بدیهی است ترجمه ای که  انجام می شود ، کار انسان است. مترجم با استفاده از هوش طبیعی انسانی ترجمه می کند ولی از فناوری های نوین و ابزارهای ترجمه برای بهبود سرعت و کیفیت ترجمه استفاده می کند.  نرم افزارهای کمک مترجم نیز نقش یک ابزار ترجمه یا دستیار ترجمه را ایفا می کنند. وقتی صحبت از « فناوری در ترجمه » مطرح می شود باید بدانیم که بازیگر نقش اول در این میدان ترجمه ، فقط و فقط  مترجم  است.

 فناوریِ ترجمه چیست؟

 فناوری ترجمه  به فناوری های نوین دیجیتال گفته می شود که به صورت اختصاصی در خدمت ترجمه هستند. در این تعریف کامپیوتر و صفحه کلید و نرم افزار ورد – هر چند ممکن است در خدمت مترجم باشند و هنگام ترجمه به او کمک کنند – اما ابزارهای دیجیتال اختصاصی برای ترجمه نیستند.  اتصال به اینترنت به خودی خود فناوری ترجمه محسوب نمی شود چون جستجوگرهای اینترنتی مثل گوگل صرفا برای یافتن معانی کلمات یا معادل های زبان فارسی مورد استفاده قرار نمی گیرند. اگر کاربرد جستجوگرهای اینترنتی را مشخص کنیم یکی از کاربردهای آن جستجوگری هنگام ترجمه است.

ترجمه ماشینی (MT) نمونه بارز فناوریِ ترجمه است. در ترجمه ماشینی فناوری نقش یک ابزار برای مترجم را ایفا نمی کند بلکه فناوری وارد حوزه ترجمه می شود و طبق مدل های مختلف محصول ترجمه ارائه می کند. سرویس ترجمه گوگل(GT) معروف ترین و بارزترین مصداق فناوریِ ترجمه است.

تفاوت این دو در چیست؟

هر گاه فناوری در هنگام ترجمه مورد استفاده یک انسان مترجم ، قرار گیرد « فناوری در ترجمه » محقق می شود. در این تعریف کامپیوتر، نرم افزار وُرد، صفحه کلید، اینترنت، فرهنگ لغت های آفلاین و آنلاین، نرم افزارهای کمک مترجم و کلیه ابزارهای دیجیتال که صرفا به عنوان یک ابزار ترجمه در خدمت مترجم هستند « فناوری در ترجمه » نام می گیرند.

« فناوریِ ترجمه» به روشی اطلاق می شود که در آن فناوری به صورت مستقل، کار ترجمه را انجام می دهد. هنوز فناوریِ ترجمه نمی تواند به تنهایی محصول ترجمه ای ارائه کند که کامل و بدون نقص باشد. بهترین استفاده از فناوری ترجمه در حال حاضر از مدل های ماشینی و هوش مصنوعی است که یک مترجم انسانی آن را کنترل و تایید می کند. سرویس ترجمه گوگل(گوگل ترنسلیت) بهترین مصداق فناوری ترجمه است.

 نویسنده حامد جلالی فر مترجم و پژوهشگر ترجمه