زبان تخصصی مترجمی چیست؟
موضوع زبان تخصصی یکی از نیازهای اصلی دانشجویان رشته های دانشگاهی، فارغ التحصیلان رشته های دانشگاهی مختلف و تحصیلکرده های شاغلی است که همسو با رشته های تخصصی دانشگاهی خود مشغول بکار شده اند.
اما بحث زبان تخصصی مترجمی با زبان تخصصی فیزیک یا شیمی یا روانشناسی تفاوت دارد. زبان تخصصی مترجمی از دو جنبه با دیگر زبان های تخصصی تفاوت دارد.
زبان تخصصی مترجمی چیست؟
وقتی دانشجوی رشته پزشکی یا فیزیک یا روانشناسی وارد دانشگاه می شود، تکلیف او از لحاظ زبان تخصصی مشخص است. او باید تلاش کند زبان تخصصی رشته خود را یاد بگیرد. بدین معنی که با اصطلاحات تخصصی رشته خود به زبان انگلیسی آشنا باشد و مهارت های زبان را به خصوص در ارتباط با رشته تخصصی خود تقویت کند. یعنی بتواند در رشته تخصصی خود و در زبان تخصصی خود مقاله انگلیسی بنویسد یا بتواند به زبان انگلیسی در موضوعات مربوط به رشته خود سخنرانی کند تا برای ارائه و حضور در کنفرانس های بین المللی که نیاز به استفاده از انگلیسی تخصصی وجود دارد – آماده باشد. اما بحث مترجمی کاملا متفاوت با سایر زبان های تخصصی است.
کسی که قرار است به عنوان مترجم فعالیت کند در بدو ورود به حرفه ترجمه قطعا به عنوان یک مترجم نوپا شناخته می شود. معمولا ساده ترین ترجمه هایی که به مترجمان نوپا پیشنهاد می شود ترجمه های دانشجویی در مقطع کارشناسی است. به عبارتی دیگر یک دانشجوی مترجمی اگر پتانسیل خوبی برای ورود به بازار ترجمه داشته باشد در همان دانشگاهی که در مقطع کارشناسی تحصیل می کند نیازهای دانشجویان سایر رشته ها در زمینه ترجمه متون انگلیسی را رفع می کند. چالش زبان تخصصی از همان اول خودش را نشان می دهد. در همین مثال ساده ، دانشجوی رشته مترجمی که در دانشگاه خودش، دارد ترجمه های دانشجویی انجام می دهد یک روز با متن روانشناسی و یک روز با متن ریاضی و روز دیگر با متن زیست شناسی روبرو می شود. دانشجوی مترجم طبیعتا باید نسبت به دانشجوی رشته روانشناسی یا ریاضی یا زیست ، تسلط بیشتری به زبان انگلیسی داشته باشد اما از موضوع رشته این رشته ها سردر نمی آورد. از طرف انتظار می رود دانشجویان رشته های روانشناسی یا ریاضی به رشته های تحصیلی خود مسلط باشند و برای رفع نیازهای زبان و ترجمه سراغ دانشجوی مترجمی بروند. پس در اینجا بحث زبان تخصصی مترجمی ، چالش اصلی خود را که همانا گستردگی موضوعی در ترجمه است، نشان می دهد. یک مترجم نمی تواند توامان در همه رشته ها تخصص داشته باشد ، بنابراین لازم است مترجمان نوپا و کسانی که قصد تبدیل شدن به مترجم حرفه ای را دارند راهبردها و تکنیک های فائق شدن بر چالش های معنایی در رشته های غیرتخصصی خود را یاد بگیرند.
هدف از زبان تخصصی مترجمی فقط ترجمه است
زبان تخصصی مترجمی زبانی است که یاد گرفته می شود تا با استفاده از آن ترجمه صورت بگیرد درحالی که ممکن است زبان تخصصی زیست شناسی یا حسابداری یادگرفته شود اما هدف از یادگرفتن آن ترجمه متن زیست شناسی یا حسابداری نباشد.
هدف از زبان تخصصی مترجمی انجام دادن کاری به نام ترجمه است. بنابراین زبان تخصصی مترجمی یادگیری زبان برای زبان نیست. خیلی ها زبان یاد می گیرند تا خوب صحبت کنند، در زبان تخصصی خودشان بتوانند در کنفرانس مقاله خوبی ارائه کنند اما قرار نیست زبانی را که یاد می گیرند به زبان فارسی بازگردانند – هرچند منافاتی هم ندارد که بخواهند ترجمه کنند – اما هدف اصلی شان ترجمه نیست ولی زبان تخصصی مترجمی باید طوری آموخته شود که به درد ترجمه بخورد.
زبان تخصصی مترجمی به سادگی سایر زبان های تخصصی نیست. کسی که وارد یادگیری زبان تخصصی روانشناسی می شود از مرز زبان عمومی وارد علم روانشناسی و اصطلاحات و واژگان تخصصی این رشته می شود اما کسی که وارد زبان تخصصی مترجمی می شود در واقع به هر عرصه ای از زبان تخصصی می تواند ورود کند و باید طوری زبان بیاموزد که در حد کارشناس هر رشته تخصصی متن را فهم کند.
زبان تخصصی مترجمی ،امری پیچیده است.
آیا میخوا هید با آموزش ترجمه آشنا و مترجم شوید؟
حتما پاسخ شما “بله ” است و می گویید نه تنها می خواهم مترجم شوم بلکه می خواهم مترجم خوبی باشم. احتمالا در دنیای اینترنت و در فضای مجازی دنبال سایتی بودید که در زمینه آموزش ترجمه فعالیت کند. وب سایت گروه زبان و ترجمه جلالی فر به صورت تخصصی در زمینه آموزش ترجمه و آموزش مترجمی زبان انگلیسی فعالیت می کند. البته آموزه های ترجمه در گروه زبان و ترجمه جلالی فر با تمرکز بر مترجمی زبان انگلیسی است اما کلیاتی در مطالب بیان می شود که برای مترجمی در همه رشته ها مفید است.
خوشبختانه گوگل مهربان ، شما را به وب سایت ما ارجاع داد. تعداد مراکزی که در دنیای واقعی و خارج از اینترنت دوره های آموزش ترجمه و مترجمی برگزار می کنند بسیار اندک است. کافی است به شهر خود نگاهی بکنید. چپ و راست تابلوی آموزشگاه زبان انگلیسی می بینید اما دریغ ازیک تابلو که روی آن نوشته شده باشد: آموزش ترجمه یا آموزش مترجمی!
اما نگران نباشید جای خوبی آمدید. دروه زبان و ترجمه جلالی فر اولین وب سایت تخصصی در زمینه آموزش زبان و مترجمی است که آموزش زبان مترجمان را از آموزش زبان عادی برای سایر زبان آموزان جدا کرده است. به جرات می گویم که نه تنها در ایران بلکه در هیچ جای دیگری این اتفاق نیفتاده است. اما چرا زبان تخصصی مترجمی متفاوت با زبان تخصصی در رشته های دیگر مثل زبان تخصصی برق، زبان تخصصی مهندسی یا زبان تخصصی پزشکی است؟
آموزشگاه ترجمه نداریم بلکه معدود دوره های ترجمه داریم
تعداد آموزشگاههای زبان از شمارش خارج هست.بلبشویی در امر آموزش زبان هست، انواع محتوای درسی با انواع روش های تدریس و تاکیدات غلط روی گرامر و لغت.بدون در نظر گرفتن نیازهای واقعی زبان آموزان. نمی خواهم وارد بحث آسیب های تدریس زبان و آسیب های زبان آموزی در ایران شوم و نقاط ضعف و قوت آن را بررسی کنم اما می خواهم یک نکته کلیدی را تقدیم شما علاقه مندان به ترجمه بکنم. شما تمام آموزشگاههای زبان ایران را بررسی کنید می بینید که حیطه کاری آنها در بحث زبان عمومی است. هیچ آموزشگاه زبان وجود ندارد که در زمینه یک زبان تخصصی و یک رشته تخصصی آموزش بدهد. همه اموزشگاهها طبق روش های تدریسی که مشاوران زبان در آن آموزشگاه توصیه می کنند و اکثرا دکتری زبان انگلیسی دارند یا کارشناس ارشد آموزش زبان انگلیسی هستند روش تدریس خاص خودشان را دارند. من اصلا در این مقاله هیچ قضاوتی درباره این آموزشگاهها ندارم. باید تک تک آموزشگاهها را مورد بررسی قرار داد و اگر نقطه ضعفی دارد به صورت مطالعه موردی به آن اشاره کرد.
بحث من درباره زبان تخصصی مترجمی است. در دوره کارشناسی ارشد و دکترای زبان انگلیسی درسی به نام ” انگلیسی با اهداف ویژه” وجود دارد که به آن English for Specific Purposes گفته می شود. این اهداف ویژه هم می تواند اهداف تحصیلی و به تبع آن اهداف شغلی و حرفه ای باشد. یکی از رشته های دانشگاهی مترجمی است. کاری به گرایش زبانی آن ندارم که می تواند مترجمی زبان انگلیسی ، مترجمی زبان آلمانی، مترجمی زبان عربی، مترجمی زبان فرانسه و یا هر زبان دیگری باشد. تعیین محدوده زبان تخصصی مترجمی کار دشواری است. یعنی برای من به عنوان یک مترجم حرفه ای و پژوهشگر ترجمه کار سختی است که بخواهم حدود آن را در این مقاله مشخص کنم. چون باید به صورت تخصصی در مورد هر فرد با توجه به اهدافی که برای ترجمه در نظر گرفته است زبان تخصصی مترجمی او را پیشنهاد کرد. بنابراین وقتی آموزشگاههای زبان حتی در مورد زبان تخصصی رشته های دانشگاهی فعالیت نمی کنند چطور می توان از آنها انتظار داشت که نیازهای یک مترجم به زبان را رفع کنند. نوع زبانی که یک مترجم باید یاد بگیرد با زبان مورد نیاز برای فردی که می خواهد نیازهای فردی خودش را رفع کند بسیار متفاوت است. کسی که برای خومدش و رفع نیازهای تحصیلی و حرفه ای خودش زبان یاد می گیرد دایره محدودی را پیش روی خود می بیند. اما یک مترجم قرار است در زمینه زبان به دیگران خدمات ارائه کند. اصلا در تعریف علم جدید به جای استفاده از عنوان مترجم از LSP یا همان Language Service Provider استفاده می شود که به زبان فارسی ارائه کننده خدمات زبان نام دارد. آموزشگاه زبان کجا و نیازهای زبانی یک مترجم کجا؟
زبان تخصصی مترجمی گسترده ترین زبان تخصصی است
زبان تخصصی مترجمی ویژگی های خودش را دارد. یکی از بارزترین ویژگی های زبان مترجمی ، گسترده بودن موضوعات و رشته های مورد نیاز در ترجمه و مترجمی است. مترجم به عنوان ارائه کننده خدمات زبان ، هر آن با یک کارفرمای جدید روبرو می شود و باید برای ترجمه در هر موضوعی آماده باشد. بنابراین زبان تخصصی مترجمی را باید طوری یاد بگیرد که بتواند از پس هر نوع ترجمه ای برآید. این کار جز با آموزش تخصصی زبان مترجمی میسر نخواهد شد. بگذریم که بعضی “مترجمان” حیطه مخصوص و محدودی را پیدا می کنند و در همان زمینه به صورت کلیشه ای کار می کنند. یکی از دوستانم مترجم یک شرکت دارویی است. کارش مکاتبه با شرکت های خارجی برای واردات داروست. یک سری مکاتبات کلیشه ای که فقط کافی است اسم شرکت ها در سربرگ تماس عوض شود و بعضی اصطلاحات خاص در زشته داروسازی و پزشکی و تجهیزات پزشکی مرتبط. یا دوستانی دارم که در شرکت های مختلف کار ترجمه مکاتبات بازرگانی آن شرکت را انجام می دهند . این کار هم بعد از یک مدت به کلیشه تبدیل می شود. منظورم این نیست که اهمیت ترجمه آنها کم باشد بلکه می خواهم بگویم این نوع مترجمان کسانی هستند که خیلی زود دایره ترجمه و زبان تخصصی مترجمی خود را مشخص کردند. اما زبان تخصصی مترجمی فقط مشغول شدن در یک رشته خاص برای ترجمه نیست. زبان تخصصی مترجمی یک مسیر است. شما حتی اگر در یک شرکت تجهیزات دارویی کار کنید هم نیاز به رشد و بالندگی در ترجمه های خود دارید. این رشد چگونه محقق می شود؟
ضمن آنکه شما قبل از شاغل شدن وقتی دانشجوی رشته مترجمی هستید یا وقتی که در رشته تخصصی خود در دانشگاه به دنبال تقویت زبان مورد نظر هستید و دوست دارید مترجم رشته خود هم باشید باید چه کار کنید؟ پس موضوع زبان تخصصی مترجمی هم به دوران دانشجویی بازمی گردد و هم به دورانی که شاغل می شوید. مدل یادگیری زبان برای مترجمی باید طوری باشد که بتوانید نیازهای کارفرما را به عنوان یک ارائه کننده خدمات ترجمه (LSP) رفع کنید.
درباره حامد جلالی فر
مترجم حرفه ای هستم اما همیشه خود را زبان آموز می دانم چون یاد گرفتن نقطه پایان ندارد. هر کسی بگوید من در فلان زبان خارجی « فول هستم» یقین کنید بی سواد است. بیش از 20 سال است که به صورت حرفه ای روزانه بین 8 تا 12 ساعت با زبان گفتاری و نوشتاری سرو کار دارم ولی هنوز فول نشدم و هرگز هم فول نخواهم شد. در مسیر زبان آموزی یک « راه بلد» هستم و می خواهم راهنمای علاقه مندان به زبان باشم. کسانی هم که دوست دارند مترجم حرفه ای شوند می توانند پس از آنکه پذیرفتند زبان آموزی « دوی سرعت » نیست بلکه « دوی ماراتن» است با من همراه شوند و این مسیر را در کنار من طی کنند و به مترجم حرفه ای تبدیل شوند.
نوشتههای بیشتر از حامد جلالی فر
دیدگاهتان را بنویسید